Relacja: ks. ppłk Andrzej Fober – dziekan ŚOW

 

W dniach od 31 marca do 3 kwietnia ks. ppłk Andrzej Fober i ks. kpt. Sławomir Fonfara uczestniczyli w 4. Konferencji Ewangelickich Kapelanów Dawnej Monarchii Austrowęgierskiej w centrum seminaryjnym Armii Austriackiej w Iselsberg koło Winklern. Już sama podróż przez Śląsk, Saksonię, Bawarię, Kraj Salzburga do Karyntii w wiosennym słońcu i przy ciągle zmieniających się krajobrazach dostarczyła wrażeń estetycznych na najwyższym poziomie. Głównym tematem spotkania była „Historia protestantyzmu i kontrreformacji w Karyntii”. Uczestnicy konferencji przybyli z Węgier, Słowacji, Polski i oczywiście z Austrii.

 

Pierwszy wieczór upłynął na załatwianiu spraw z zakwaterowaniem, pierwszym wspólnym posiłku, chwili biblijnej refleksji oraz wzajemnym poznaniu. Następnego dnia uczestnicy wysłuchali dwóch wykładów dr. Alexandra Hanisch-Wolframa: „Historia protestantyzmu w Karyntii” i „Historia kontrreformacji w Karyntii”. Oba okazały się niezwykle interesujące. Całe pasaże tych prezentacji historycznych wskazywały niedwuznacznie na wspólnotę losów ewangelików w Austrii oraz na Ziemi Cieszyńskiej. Powracały w pamięci uwarunkowania historyczne budowy pierwszych kościołów, ewangelickich szkół, powstawania ewangelickiej literatury w języku narodowym, kulturalnego i gospodarczego rozkwitu Śląska Cieszyńskiego wszędzie tam, gdzie pojawiało się nowe życie religijne. W roku 1600 w Klagenfurcie, centrum Reformacji w Karyntii, mieszkały trzy katolickie rodziny. Potem jednak pojawił się biskup Brenner ze swoimi żołnierzami i zaczęły się czasy prześladowań; wypędzano ewangelickich nauczycieli i pastorów, odbierano i zamykano kościoły i szkoły, zamierało życie kulturalne i gospodarcze. Patent Tolerancyjny cesarza Józefa II (syn Marii Teresy) z 1781 oraz Patent Protestancki cesarza Franciszka-Józefa I dotyczyły w równym stopniu Karyntii i Śląska Cieszyńskiego.

 

Podobnie kształtowała się historia wyznaniowa w obu regionach w trudnych czasach kontrreformacji. Zarówno na Śląsku Cieszyńskim, jak i w Karyntii odbywały się potajemne nabożeństwa w domach, stodołach, skalnych grotach lub w lasach pod gołym niebem. Tu i tam z powodu wyznania musiano opuszczać rodzinne strony w poszukiwaniu spokoju w innych krajach i często dochodziło do rozstań z rodzinami, po których nigdy już miało nie dojść do ponownego spotkania. W Karyntii dochodziło nawet do odbierania ewangelickim rodzicom ich dzieci, aby wychować je po katolicku w innym miejscu. Ta historia wciąż pobudza do refleksji, przybliża dziedzictwo chrześcijańskie i wyznaniowe, niesione przez ewangelików Polaków ze Śląska Cieszyńskiego oraz ewangelików Austriaków z dalekiej Karyntii.

 

Następnego dnia uczestnicy mogli odwiedzić kilka miejsc związanych z protestantyzmem w Karyntii przed i po Patencie Tolerancyjnym z roku 1781. Odwiedzili parafię Św. Ruprechta koło Villach, która poprzez swoją historię urosła do roli matki zborów ewangelickich w Karyntii, zwiedzili dom modlitwy w Einoede, jakich wiele powstało po wydaniu patentu z 1781 oraz zamek Landskron, należący do rodziny Khevenhueller, najdłużej opierającej się antyprotestanckim restrykcjom ówczesnych władz. W programie znalazła się także parafia Fresach, gdzie urodził się i do dziś mieszka słynny narciarz Franz Klammer. Po 181 latach prześladowań i przymusowych wysiedleń, kiedy wszedł w życie patent Józefa II, w Karyntii ponad trzynaście tysięcy mieszkańców przyznało się do wyznania ewangelickiego. Ich deklaracje można było łatwo zweryfikować, gdyż większość ewangelików umiała czytać i pisać. W całej ówczesnej Austrii liczbę protestantów oszacowano na około trzydzieści tysięcy.

 

W dzisiejszej Karyntii, jak poinformował uczestników konferencji Johannes Rampler z Diakonii Kościoła, Kościół Ewangelicki zajmuje stabilną pozycję w społeczeństwie i jest widoczny na wielu płaszczyznach działania dla ogółu ludności. Najważniejszym dziś projektem jest wystawa „500 lat protestantyzmu w Karyntii”, której otwarcie planowane jest na rok 2011, właśnie w parafii Fresach. Projekt przygotowywany jest wspólnie przez Kościół, władze federalne i lokalne, Diakonię Kościoła oraz osoby prywatne. Zaczynem wystawy jest zbiór pamiątek historycznych zebranych przez biskupa Sakrauskiego, wieloletniego proboszcza we Fresach, ojca obecnego superintendenta wojskowego ks. gen. dyw. Oskara Sakrauskiego. Ogromny zbiór dokumentów pisanych i drukowanych, świadectw, śpiewników, Biblii, relacji, publikacji, rejestrów metrykalnych, map i rozporządzeń państwowych i kościelnych ma zostać uzupełniony przez inne, pomniejsze zbiory znajdujące się w innych parafiach lub w rękach osób prywatnych, w celu udostępnienia zwiedzającym i badaczom. Kiedy ukończony zostanie cały projekt i powstanie profesjonalne i nowoczesne archiwum wraz z pracownią tradycyjną i multimedialną, wystawa ma stać się centrum badań nad historią protestantyzmu w Karyntii i stać się projektem prowadzonym dalej przez diecezję Karyntii. Uczestnicy konferencji byli pod wrażeniem rozmachu ambitnych planów ewangelików w Karyntii. Uczestnicy konferencji przeżyli interesujące spotkanie z lokalnym Kościołem Ewangelickim w Karyntii, który jest częścią niewielkiego, lecz żywego, aktywnego i świadomego swej historii oraz wyzwań teraźniejszości Kościoła Ewangelickiego Austrii.

 

Choć wątki dotyczące duszpasterstwa wojskowego pojawiały się na marginesie i na tle historycznej oraz współczesnej prezentacji, także one stanowiły dla uczestników z innych krajów punkt odniesienia do własnych refleksji.