Mt 5,38-48

38. Słyszeliście, iż powiedziano: Oko za oko, ząb za ząb. 39. A Ja wam powiadam: Nie sprzeciwiajcie się złemu, a jeśli cię kto uderzy w prawy policzek, nadstaw mu i drugi. 40. A temu, kto chce się z tobą procesować i zabrać ci szatę, zostaw i płaszcz. 41. A kto by cię przymuszał, żebyś szedł z nim jedną milę, idź z nim i dwie. 42. Temu, kto cię pro¬si, daj, a od tego, który chce od ciebie pożyczyć, nie odwracaj się.

Szanowni Goście!
Panowie Generałowie, Panie Admirale, Panowie Oficerowie ze Sztabu Generalnego Wojska Polskiego!

Przeczytane słowa Ewangelii pochodzą z nauczania Jezusa Chrystusa, przekazanego nam przez ewangelistę Mateusza w formie Kazania na Górze. Aby właściwie odczytać ich sens i przesłanie, aby nie dopatrywać się w nich czegoś w rodzaju nowego kodeksu prawnego zastępującego kodeks stary, trzeba zwrócić uwagę na wypowiedź, która stoi na ich końcu, na wypowiedź, ku której zmierzał Nauczyciel poprzez przykłady wyrażone w formule: Słyszeliście, iż powiedziano… A Ja wam powiadam… Puentuje je wszystkie wezwaniem: Bądźcie wy tedy doskonali, jak Ojciec wasz niebieski doskonały jest. Jest to wezwanie do naśladowania samego Boga w naszym postępowaniu wobec ludzi. Wezwanie do dążenia ku Bożej doskonałości w stosunkach z naszymi współbliźnimi. Jak owo dążenie przekłada się na konkrety, o tym właśnie jest mowa w poprzedzających to zdanie przykładach.

I. Rozbrajać zło dobrocią

Jesteśmy tu dzisiaj w gronie generałów, admirałów i wyższych oficerów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, wśród doświadczonych dowódców, strategów, planistów, znawców żołnierskich zasad i żołnierskiego rzemiosła. I gdy w tym gronie padają słowa: Słyszeliście, iż powiedziano: Oko za oko, ząb za ząb. A Ja wam powiadam: Nie sprzeciwiajcie się złemu, a jeśli cię kto uderzy w prawy policzek, nadstaw mu i drugi… czyż nie brzmi nam to w wojskowym uchu jak wezwanie do rezygnacji z prawa i z zasady adekwatnej odpowiedzi? Jak wezwanie do kapitulacji bez próby odparcia ataku? A słowa … temu, kto chce się z tobą procesować i zabrać ci szatę, zostaw i płaszcz. A kto by cię przymuszał, żebyś szedł z nim jedną milę, idź z nim i dwie… czyż nie brzmią jak wezwanie do tolerowania krzywdy, wyzysku i do ulegania zewnętrznemu przymusowi? Jak pogodzić tę naukę Chrystusa z naszą wojskową profesją?

Już w czasach starotestamentowych intencją znanego nam wszystkim ius talionis, czyli prawa odwetu: oko za oko, ząb za ząb było nie tylko wyznaczenie adekwatnej do popełnionego czynu kary, lecz przede wszystkim ograniczanie zła i krzywdy. To prawo miało uświadamiać potencjalnemu sprawcy, że za zadane cierpienia zapłaci takim samym cierpieniem. Jezus, nie znosząc zasady adekwatności kary do winy w publicznym zastosowaniu, wskazuje swoim wyznawcom na wyższą duchowo i moralnie drogę przezwyciężania zła, krzywdy i grzechu w międzyludzkich relacjach. Wzywa, aby rozbrajać zło dobrocią, czyny krzywdziciela gotowością do znoszenia krzywdy. Gdy zło i krzywda dotykają nas osobiście, mamy być ludźmi pokory, łagodności, gotowości do znoszenia i przebaczania krzywd. W zapisie Bożych praw mamy odkrywać duchową intencję Boga, realizować ją w swoim życiu, a nie trzymać się sztywno samej litery zapisanej zasady.

Służąc natomiast naszemu narodowi jako żołnierze przyjmujemy wobec niego zobowiązanie, wyrażone już w słowach przysięgi wojskowej. Z kolejnymi funkcjami zmienia się i poszerza charakter oraz zakres tego zobowiązania. Powołani jesteśmy, aby strzec życia, mienia i wolności naszego społeczeństwa, niepodległości naszego państwa. Jeżeli potencjalna krzywda, zagrożenie dla życia i dla wolności dosięga powierzonych naszej obronie współobywateli, pozostając duchowo ludźmi Ewangelii, ludźmi Chrystusowej etyki Kazania na Górze, mamy jednak prawo i obowiązek używania innych metod i narzędzi, aby skutecznie wiązać zagrażające zło i ograniczać rozmiary jego oddziaływania na życie ludzi i wolność narodu.

W świetle nauczania Jezusa powinniśmy jednak pamiętać, że metodami państwa, prawa, przepisu lub przymusu zło i grzech mogą być jedynie „administrowane”, trzymane w pewnych granicach, odpychane na pewien dystans, lecz nie przezwyciężone. Drogą rzeczywistego przezwyciężania zła w nas i wokół nas jest droga do Boga, droga uczniowskiego naśladowania: Bądźcie wy tedy doskonali, jak Ojciec wasz niebieski doskonały jest.

II. Miłować nieprzyjaciół

 
Podobnie ma się sprawa z drugim wątkiem naszego ewangelicznego przesłania. Zrazu słowa trudne, wręcz wywracające porządek wojskowej profesji: Słyszeliście, że powiedziano: Będziesz miłował bliźniego swego, a będziesz miał w nienawiści nieprzyjaciela swego. A Ja wam powiadam: Miłujcie nieprzyjaciół waszych i módl¬cie się za tych, którzy was prześladują. Abyście byli synami Ojca waszego, który jest w niebie, bo słońce jego wschodzi nad złymi i dobrymi i deszcz pada na sprawie¬dliwych i niesprawiedliwych. Ojciec niebieski nie uczynił żadnego z nas czyimś nieprzyjacielem lub wrogiem. Żadnego też człowieka na ziemi nie uczynił naszym nieprzyjacielem lub wrogiem. W ubiegłym tygodniu mówiłem o tym naszym żołnierzom w Afganistanie w nieco innym kontekście, wskazując na podstawie innego biblijnego świadectwa, aby zawsze byli wewnętrznie wolni od takich uczuć jak zemsta, aby byli wewnętrznie wolni od uczucia wrogości. Nawet wtedy, gdy przychodzi im uczestniczyć w wykonywaniu najtrudniejszych dla chrześcijańskiego sumienia, bezpośrednich działań bojowych.

To grzech i nieposłuszeństwo woli Bożej czyni z ludzi wzajemnie nieprzyjaciół i wrogów. Jezus zaś przypomina nam tutaj, że Bóg dał nam innych ludzi tylko jako bliźnich. Dlatego, chociaż powszechność grzechu rodzi wciąż nowe i utrzymuje niekiedy przez wieki stare nieprzyjaźnie oraz wrogości, my zostajemy wezwani przez Pana do innej postawy, do wzniesienia się duchowo ponad podziały, w które – czy tego chcemy, czy nie – w praktyce jesteśmy uwikłani. Tę postawę wyrażają słowa: Miłujcie nieprzyjaciół waszych i módl¬cie się za tych, którzy was prześladują…

Myślę, że w wojskowym powołaniu wykonywanym dla kraju szanującego godność i życie człowieka, stawiającego je wśród najwyższych wartości, jest wiele z tego poczucia, że nieprzyjaźń i wrogość są czymś złym, obcym naszej ludzkiej godności i że nie są one czymś ostatecznym nawet w czysto ziemskim, politycznym wymiarze naszego życia. Mam na myśli na przykład towarzyszącą nam w naszej służbie zasadę: Tylko tyle działań wojskowych, ile konieczne i tylko po to, aby na powrót umożliwić rozmowę, dialog, porozumienie pomiędzy zwaśnionymi stronami. Naszym celem, celem działania ludzi w mundurach, jest ostatecznie pokój. Naszym zadaniem jest czynienie z nieprzyjaciół i wrogów ludzi odrzucających przemoc, otwartych i tolerancyjnych.

Drodzy Generałowie, Admirałowie i Oficerowie Sztabu Generalnego Wojska Polskiego!

Życzę wam z okazji Święta Sztabu Generalnego, aby wasza służba zawsze przyczyniała się do tego, że ziemia i ludzkie życie na niej będą bezpieczniejsze i lepsze. A jednocześnie kładę dziś przed wami to wezwanie i zaproszenie Jezusa, abyście sami zawsze chcieli i nigdy nie przestawali być częścią tego duchowego dążenia i duchowej przemiany, które – mając wieczne cele – służą także ziemskiemu życiu człowieka i pokojowi na ziemi: Bądźcie wy tedy doskonali, jak Ojciec wasz niebieski doskonały jest.

 

Relacja i zdjęcia